Ayaş Çançiçeği
12.08.2021
Ayaş Çançiçeği
Tarım ve Orman Bakanlığı 4. Bölge Müdürlüğünün ilgili tanıtım yazı gereği nesli tehlike altındaki endemik bir bitki olan "Ayaş Çançiçeği" ile ilgili tanıtım yazısı gereği bu haber yapılmıştır.
Latince İsmi: Campanula damboldtiana P. H. DAVIS ET SORGER
Türkçe İsmi: Ayaş Çançiçeği
Taksonomik Hiyerarşi:
Alem :Plantae
Altalem :Tracheobionta
Bölüm :Magnoliophyta
Sınıf :Magnoliopsida
Altsınıf :Asteridae
Takım :Campanulales
Aile :Campanulaceae
Cins :Campanula
Tür :Campanula damboldtiana P. H. DAVIS ET SORGER
Genel Özellikler:
Campanula damboldtiana P. H. DAVIS ET SORGER (Ayaş Çan Çiçeği) Ayaş’ın 16 km doğusunda Steppenhang tarafından toplanmış ve bilim dünyasına 1979 yılında P. H. Davis ile Sorger tarafından tanıtılmıştır.
Campanula damboldtiana, çok gövdeli ve çok yıllık olup kökler silindirik, kalın ve bükülüdür. Gövde çiçekleri 5.5-22 cm’e kadar dikleşerek yükselir. Taban yapraklar yoktur. Gövde yaprakları yoğun biçimde, aşağı dönük tabanı şişkin sert tüylerle kaplıdır. Sapsız, uzun-ince ve ucu yuvarlaksı olan yaprakların ortada yer alanlarının ebatları 12-25/2-4 mm dik ya da geriye kıvrıktır. Alttakiler ve üsttekiler ortadakilere göre daha küçük boyutludurlar.
Çiçek durumu rasemoz, 1.5-15/1-2 cm boyutlu, yukarı doğru gelişirler. Brakteler uzun-mızraksı yapıya sahip, çiçekler hafifçe diktir. Ovaryum yarıküremsi ortalama 3 mm genişliğindedir. Kaliks dişleri üçgen-mızraksı yapılı 3-1 mm uzunluğunda, korolla tüpünden kısa ve tüylerle kaplıdır. Korolla huni ve çan şekli karışımı, yaklaşık 12/12 mm, leylak-mavi renkte, 1/3 oranda bölünmüş, loblar yumurtamsıdır. Filamentler 2.5 mm kirpikli, anterler 6.5 mm uzunluğunda, stiller dışarı taşmış ve 3 lobludur. Kapsül ters koni şeklinde yaklaşık 3x4 mm ve tabanda bulunan 3 adet por aracılığıyla açılırlar. Tohumlar uzunlamasına yumurtamsı, 1.7 x 0.9 mm boyutlarındadır. Saman renginde, kenarları beyaz ve pürüzsüzdür.
Çiçeklenme dönemi Haziran ve Temmuz aylarında gözlenir. Habitatı marnlı ve erozyonlu yamaçlar ve taşlı bozkırdır. 1190-1400 m yükseltide bulunur (Davis & Sorger ,1979).
Çiçeklenme zamanı: Haziran-Temmuz
Meyvelenme zamanı: Temmuz-Ağustos
Habitat: Marnlı ve erozyonlu yamaçlar ve taşlı bozkır
Endemizm Durumu: Ankara iline ait lokal endemik
IUCN Tehdit Kategorisi: Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı’nda dahil olduğu kategori CR’ dir. Yani Çok Tehlikede kategorisinde yer almaktadır.
Türkiye’deki Mevcut Durumu ve Dağılım:
Campanula damboldtiana’ Ankara Ayaş İlçesinde Aysantı Bel geçidi yol kenarında (Aysantı Lokalitesi) ve Kazan ilçesinin, Orhaniye mahallesi (Çal Tepesi); Dağyaka ve İmrendi mahallerindede bitkinin yayılış alanları tespit edilmiştir. Bununla birlikte Kazan ve Ayaş ilçeleri arasında İncirlik mahallesinde de lokalitesi bulunmakta olup sınırlı yayılışa sahiptir.
Tür Üzerindeki Tehditler ve Koruma Önerileri:
Campanula damboldtiana yaşam alanı olarak marnlı-killi toprakları tercih etmektedir ve bu habitatlarda yayılış göstermektedir. Ancak tek yaşam alanı olan bu tip habitatlar Madencilik faaliyetlerinin ve habitat kullanım alanlarını artırırması (çözelti Madenciliği/Çimento Hammadesi - Kil Elde Edilmesi) sebebi ile bitkinin yaşam alanalarını sınırlaması sebebiyle ciddi tehdit oluşturmaktadır. Diğer bir tehdit ise tarla açma ve ağaçlandırma faaliyetleri kapsamında teraslama/sürme yapılmasıdır. Bu kapsamda öncelikle türün sınırlı yayılışa sahip olduğu Ankara ilinin Kazan ilçesinde tarafımızdan önerilmiş olan Koruma öncelikli alanlarda gerek madencilik gerekse tarla açma ve ağaçlandırma faaliyetlerinin sınırlanması gerekliliği ortaya konmuştur.
Kaynaklar:
IUCN. 2001. Red List Categories: Version 3.1. Prepared by the IUCN Species Survial Commission. IUCN, Gland Switzerland and Cambridge, UK.
P.H.Davis & Sorger. 1979. Notes R.B.G. Edinb. 37(2): 265.
Haberin Fotoğrafları
